İnsanlar doğal ve adaptif bağışıklık sistemleri  sayesinde
bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitler gibi patojenlerin enfeksiyonuna karşı iyi korunmaktadır. Bu koruyucu sistemler birbirinden farklı olmakla beraber, vücudumuzda birlikte çalışırlar.

Romatoid artrit gibi pek çok otoimmün hastalık progresyonunun farklı noktalarında hem doğal, hem de adaptif immün yanıt yer almaktadır. Tüm bu durumların ortak yanı immün aracılı olmaları; yani inflamasyona yol açan başlıca nedenin bağışıklık sistemi olmasıdır.  AbbVie, immünoloji araştırma ve geliştirme çalışmalarında bu immün aracılı inflamatuvar hastalıklara odaklanmaktadır.

Romatoid artrit

Romatoid artrit (RA) kronik, ilerleyici, inflamatuvar bir bozukluktur. Özellikle eklemlerin içindeki zarın inflamasyonu olarak tanımlanabilir. Romatoid artrit inflamasyon, ağrı, eklem ağrısı, sertlik ve şişkinliğe neden olur ve zaman içinde kalıcı eklem hasarına yol açabilir.

Romatoid artrit sanayileşmiş ülkelerde yetişkin nüfusun yaklaşık %1’ini etkilemektedir^[1][2]. Kadınlar RA’dan erkeklere oranla yaklaşık üç kat daha fazla etkilenir^[3].

Romatoid artrit immün aracılı bir hastalıktır. Vücudun yanlışlıkla sağlıklı eklemlere saldırmasına ve zaman içinde bunların işlevinin kaybolmasına yol açar^[1]. Romatoid artrit uzun dönemde; kavanoz açmak veya kapı kolu çevirmek gibi günlük işleri ve aktiviteleri yapabilme olanağını azaltır.^[4]

Romatoid artrite yönelik güncel tedaviler  bağışıklık sisteminin belirli unsurlarının baskılanmasına odaklanır. Bu durum inflamasyonu azaltarak RA’nın seyrini yavaşlatır. Araştırmacılar son zamanlarda hastalık ilerledikçe bağışıklık sisteminde farklı sinyallerin aktif olduğunu gözlemlediler. 

Hastalığın ilerlemesini engellemenin başka yollarını bulmak amacıyla bağışıklık sisteminin RA ile bağlantılı farklı bölümlerini inceliyoruz.

Jüvenil idiyopatik artrit

Jüvenil idiyopatik artrit (JIA)16 yaş ve altı çocukları etkileyen ve kronik artritin çeşitli türlerini kapsayan immün-aracılı bir hastalıktır^[5][6]. Jüvenil idiyopatik artritin çeşitli alt türleri ve her birinin belirgin semptomları vardır: Sistemik artrit, oligoartrit, poliartrit (romatoid faktör pozitif veya negatif), psöriyatik artrit, entezitle ilişkili artrit ve farklılaşmamış artrit.^[6]

ABD’de yaklaşık 300.000^[7] ve Avrupa’da 59.000 ^[8] çocuk JIA’dan etkilenmektedir. Jüvenil idiyopatik artrit kalıcı engelliliğe yol açabilen ciddi ve ağrılı bir hastalıktır^[7]. Kesin prevalansı alt tipine bağlı olmakla beraber, JIA erkek çocuklara oranla kız çocuklarda daha sık görülmektedir^[9]. Çalışmalarda, hastaların üçte birinde aktif hastalığın yetişkinlikte de devam ettiği görülmüştür^[10].

Jüvenil idiyopatik artritin tipik semptomları arasında sabah tutukluğu, topallama, eklemlerde hassasiyet, yorgunluk ve eklem şişmesi yer alır. Vücutta dizler, el ve ayak bilekleri de dahil farklı eklemler^[5]  ve bazı durumlarda iç organlar da etkilenebilir^[6]. Hastalığın yol açtığı inflamasyon etkilenen eklemlerin hareketliliğini kısıtlayabilir^[11] ve daha şiddetli olgularda kemik gelişimi ve büyümeyle ilgili sorunlar yaratabilir^[7]

Jüvenil idiyopatik artritin erken tanı ve tedavisi, bu durumla yaşayan hastalar için önem taşımaktadır.

Ankilozan spondilit

Ankilozan spondilit (AS), vücutta birçok sistemi tutan inflamatuvar bir hastalıktır. Özellikle belkemiğini, sakroiliyak eklemleri (belkemiğinin leğen kemiğiyle birleştiği yerde) ve aksiyel iskeleti (kafatası, göğüs kafesi ve omurlar) etkiler.^[12] Belkemiğindeki omurlar birbirine kaynamaya başlar ve belkemiği sertleşir, bu da boyundan aşağı ağrı ve tutukluklara yol açar.^[13]  Semptomlar hafif veya şiddetli olabilir. Ankilozan spondilit, zaman içinde kalıcı bir kamburlaşmaya yol açabilir.^[13]

Ankilozan spondilitin nedeni halen bilinmemekle beraber, güçlü bir genetik bağ söz konusudur.^[13] Ankilozan spondilit yetişkin nüfusun yaklaşık %0,1 ile %0,5’ini etkiler ve her yaşta ortaya çıkabilse de, çoğunlukla ergenlik çağında veya 20’li yaşlarındaki erkeklerde görülür.^[13]

Ankilozan spondilitin en yaygın görülen semptomu yavaş gelişen bel ağrısı,^[14] çerçevesinde bağ doku ve tendonlarda inflamasyon, sürekli ağrı, kalçalarda sertlik ile omurların anormal kaynamasıdır.^[14] Ankilozan spondilit sistemik bir hastalıktır ve yüksek ateş, yorgunluk, iştah kaybıyla gözde inflamasyon gibi daha geniş alana yayılmış semptomlara yol açabilir. Nadir olgularda akciğer ve kalp sorunları da doğabilir.^[14]

Ankilozan spondilit hastalığının yönetilmesinde, erken tanı ve tedavi büyük önem taşımaktadır.

Plak tipi psöriyazis

Plak tipi psöriyazis kronik bir cilt hastalığıdır. Kişinin bağışıklık sisteminin hatalı sinyaller göndermesi cilt hücrelerinin fazla hızlı büyümesine yol açar. Vücut bu fazla cilt hücrelerini dökemez ve yüzeyde oluşan birikim; beyaz, gümüşi ya da kırmızı lekeler oluşmasına yol açar. Bu cilt hücrelerinin birikimi “plak” adı verilen kalın yamaları oluşturur. Bunlar genelde dizlerde, dirseklerde, kafa derisinde, ayaklarda ve belde görülür.^[19]

Plak tipi psöriyazisin genetik ve kalıtsal geçişli olduğu yolunda güçlü kanıtlar bulunsa da, soğuk veya kuru iklimler, enfeksiyonlar, stres, kuru cilt ve bazı ilaçlar gibi dış çevresel faktörlerle de tetiklenebilmektedir. Ayrıca deri üzerindeki fiziksel hasar da daha fazla yamanın oluşmasına yol açabilir.^[19] En çok yetişkinlerde görülen plak tipi psöriyazis yaygın bir hastalıktır ve dünya nüfusunun yaklaşık %2’sini etkilemektedir (dünya genelinde 125 milyon kişiden fazla).^[20] Plak tipi psöriyazis hastalarında zaman zaman psöriatik artrit veya benzeri hastalıklar da gelişebilir.^[21]

Plak tipi psöriyaziste semptomların ölçüsü ve süresi hastadan hastaya büyük oranda değişir. Semptomlar tedavi olmadan bile kaybolabilir ve hiçbir uyarı olmaksınız alevlenebir.^[19]

Plak tipi psöriyazisin daha şiddetli olgularında deri; yangılı, kaşıntılı ve hassas bir hal alır. Bu yamalar birleşip ciltte, sırt gibi, geniş alanları kaplayabilir.^[19] Plak tipi psöriyazis hastaları içe kapanabilir ve yüzme gibi, ciltlerinin görüleceği aktivitelerden kaçınabilirler^[23].

Plak tipi psöriyazis hastalarının yaklaşık %10 ilâ 20’sinde ağır deformitelere yol açan eklem inflamasyonu psöriatik artrit de görülmektedir.^[23]

Psöriatik artrit

Psöriatik artrit sağlıklı eklemleri ve deriyi hedef alan kronik bir inflamatuvar hastalıktır. Dünya genelinde sayıları tahminen 125 milyonu bulan psöriyazis hastalarını yüzde 30’a varan oranda etkilemektedir^[24] Psöriatik artritte kuru, pullu deri ve “plak” olarak bilinen kırmızı, kabarık lekeler gibi deri semptomları ile eklem ağrısı ve inflamasyon gibi artrit semptomları bir arada görülür. Çoğu kişide el ve ayak tırnaklarında çukurlaşma da olur.^[25]

Psöriatik artritte, özellikle daha hafif formlarında ve erken evrelerinde tanı zor olabilir.^[26] Ancak, uzun dönemde eklemlerde ve dokularda hasarı önlemek için erken tanı önem taşımaktadır.^[27]

Hastalık kadınları ve erkekleri hemen hemen eşit oranda etkiler ve genelde 36 ile 40 yaş arasında görülse de, her yaşta ortaya çıkabilir,^[24] Aile çalışmaları, psöriatik artritli kişilerin %40’a varan oranda yakın bir akrabalarında da hastalığın olduğunu göstermektedir.^[28]  Araştırmacılar ayrıca psöriatik artritle bağlantılı görünen bazı genetik faktörler keşfetmişlerdir.^[28]

 

Hidradenitis suppurativa

Hidradenitis suppurativa (HS)  genelde koltukaltı ve kasıklarda, kalçalarda ve meme altlarında inflamasyonlu alanlarla nitelenen ağrılı ve kronik bir inflamatuvar deri hastalığıdır.^[29] Fiziksel işaretleri arasında ağrılı apse ve nodüller, sinüs yolları ve skarlaşma yer alır.^[30][31]

Hidradenitis suppurativa çoğu zaman yeterince anlaşılmaz ve yanlış tanı konur. Ortalama tanı süresi uzun olabilmektedir.^[32][33] Hidradenitis suppurativanın semptom ve belirtileri arasında ağrılı nodül ve apselerden oluşan derin lezyonlar, vücudun koltukaltı, kasık, kalça ve meme bölgelerinde yer alan lokalize lezyonlar ve bu lezyonların zaman içinde nüksetmesi yer alır.^[32]

Hidradenitis suppurativanın ortalama görülme yaşı genelde ergenlikten sonra, çoğunlukla yirmili veya otuzlu yaşlardadır.^[34] Hidradenitis suppurativa ilerleyici olabilir ve şiddeti zaman içinde artabilir. Hastalığın erken tanısı ve yönetimi önemlidir.^[35]

Crohn hastalığı

Crohn hastalığı (CH) kronik bir inflamatuvar bağırsak hastalığıdır (IBH). Ağızdan anüse, sindirim yolunun herhangi bir yerini tutabilir.^[36] Crohn hastalığında bağırsak duvarının tüm katmanlarını delen inflamasyon, mukozal lezyonlara yol açar. Hastalığın yaygın görülen semptomları arasında diyare, kramplar/karın ağrısı, kilo kaybı ve yüksek ateş yer alır.^[36]

Crohn hastalığı, kadın ve erkekleri eşit oranda etkiler.^[37]Kuzey Amerika ile Avrupa’da prevalans daha yüksektir.^[39] Her yaştan insan CH olabilir,  ancak bu tanı çoğunlukla 15-35 yaş arası ergenlerde ve genç yetişkinlerde konmaktadır.^[39]

Crohn hastalığı dönem dönem alevlenir ve remisyona girer. Bu dönemde semptomlar azalır veya kaybolur.^[40] Crohn hastalığının yol açtığı komplikasyonlar arasında fistüller (bağırsak duvarında, bağırsağın bir başka kısmına, deriye veya bir başka organa kanal oluşmasına yol açan yaralar) ve bağırsak tıkanmasına ya da bir apseye yol açabilen striktür yer alır.^[40]

Ülseratif kolit

Ülseratif kolit (ÜK)  kronik bir inflamatuvar bağırsak hastalığıdır (İBH). Kolon ve rektumda ülserlere yol açar.^[41] Crohn hastalığı gastrointestinal yolun herhangi bir kısmını etkileyebilirken, ÜK yalnızca kolon ile rektumu etkiler ve diyareye, rektal kanamaya, karın kramplarına, kilo kaybına yol açabilir.^[42] Ülseratif kolit bağırsak duvarında yalnızca en içteki zarı etkiler.^[42]

Hastalık her yaşta görülebilse de, insanlar genelde 30’lu yaşların ortalarında ÜK tanısı almaktadır.^[42]  Hastalarda hastalığın ölçüsüne ve inflamasyonun şiddetine göre bir dizi semptom görülebilir.^[42]  Semptomlar genelde gelip geçer, klinik stabilite dönemleri arasında hastalık aktivitesinin alevlendiği dönemler görülür.^[42] Ülseratif kolitin aşırı alevlenmeleri hastaneye yatmayı gerektirebilir ve yaşamı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.^[43]

Ülseratif kolit hastalarının %25 ilâ 33’ünde yaşamları süresince ameliyat gerekebilir. Ülseratif kolit uzun dönemde kolon kanseri riskini arttırabilir. Ayrıca bazı hastalarda, vücudun başka yerlerinde eklem ağrısı, göz problemleri ve karaciğer hastalığı gibi semptomlar görülebilir.^[44]